Heb jij wel eens het gevoel dat je onoverwinnelijk bent? Alsof niets je ooit naar beneden kan halen? Welnu, mijn beste lezer, het is tijd om de koude, harde waarheid onder ogen te zien: je bent sterfelijk en op een dag zul je sterven. Maak je geen zorgen, ik ben niet van plan om helemaal somber over je te worden. Sterker nog, ik ben hier om je te vertellen dat het herinneren van je sterfelijkheid een krachtig hulpmiddel kan zijn. Hoe, vraag je? Door de eeuwenoude praktijk van memento mori.

De oude oorsprong van Memento Mori

Geloof het of niet, onszelf herinneren aan onze eigen sterfelijkheid is niets nieuws. In feite gaat het helemaal terug tot de oudheid. De uitdrukking 'memento mori' is Latijn voor 'onthoud dat je zult sterven' en werd in de Romeinse tijd vaak gebruikt als herinnering om het leven ten volle te leven.

Stoïcisme en het concept van de dood

Voor de oude stoïcijnen was het nadenken over de eigen sterfelijkheid een centraal principe van hun filosofie. Het idee was dat ze, door de onvermijdelijkheid van de dood te aanvaarden, een deugdzamer leven konden leiden, vrij van de afleiding van materiële bezittingen en kleinzielige zorgen. Deze filosofie bleef niet beperkt tot de stoïcijnen, aangezien veel oude culturen geloofden dat het nadenken over de dood een manier was om een ​​zinvoller leven te leiden.

Memento Mori in de Romeinse cultuur

In het oude Rome nam memento mori vele vormen aan, van de beroemde ‘sprekende beelden’ die burgers aan hun sterfelijkheid herinnerden, tot het gebruik van schedelbeelden in kunst en architectuur. Het herinnerde ons eraan dat het leven vluchtig is en dat we elk moment moeten grijpen alsof het ons laatste is. Deze herinnering was niet beperkt tot de elites van de Romeinse samenleving, maar was een gemeenschappelijk thema in de hele cultuur.

Een voorbeeld hiervan is de Romeinse feestdag Saturnalia, een tijd van feesten en feestvreugde. Tijdens deze feestdag was het gebruikelijk dat mensen maskers en kostuums droegen en dat de sociale normen tijdelijk werden opgeschort. Maar zelfs tijdens deze feestelijke tijd was het idee van memento mori aanwezig. Een van de meest populaire kostuums tijdens Saturnalia was die van de 'lachende schedel', een herinnering dat zelfs te midden van vreugde en feest de dood altijd aanwezig is.

De Middeleeuwen en de Danse Macabre

Snel vooruit naar de Middeleeuwen, en memento mori krijgt een meer macabere toon. De danse macabre, of 'doodsdans', was een populaire kunstvorm waarin de dood werd afgebeeld als een skelet dat mensen van alle lagen van de bevolking naar hun graf leidde. Het herinnerde ons eraan dat de dood voor ons allemaal komt, ongeacht onze positie in het leven.

De danse macabre was echter niet alleen een herinnering aan de dood, maar ook een commentaar op de sociale en politieke kwesties van die tijd. De Zwarte Dood, die Europa in de 14e eeuw teisterde, had een diepgaande invloed op de manier waarop mensen naar de dood keken. De danse macabre was hiervan een weerspiegeling, omdat het mensen uit alle lagen van de samenleving afbeeldde die door de dood naar hun graf werden geleid, ongeacht hun rijkdom of status.

Ondanks het macabere karakter was de danse macabre ook een viering van het leven. Het herinnerde ons eraan dat de dood een natuurlijk onderdeel is van de levenscyclus, en dat we de tijd die we op aarde hebben moeten koesteren. Dit sentiment wordt weerspiegeld in het beroemde citaat van de Romeinse dichter Horatius, 'Carpe diem', oftewel 'pluk de dag'.

Concluderend: het concept van memento mori is al duizenden jaren aanwezig in de menselijke cultuur. Van de stoïcijnen uit het oude Griekenland tot de danse macabre uit de Middeleeuwen: mensen zijn herinnerd aan hun eigen sterfelijkheid als een manier om een ​​zinvoller leven te leiden. Hoewel de herinneringen door de geschiedenis heen verschillende vormen hebben aangenomen, blijft de boodschap dezelfde: het leven is vluchtig en we moeten de tijd die we hebben optimaal benutten.

De symboliek van Memento Mori Art

Een van de meest voorkomende vormen van memento mori-kunst is de schedel. Maar waarom de schedel? Ten eerste is het een universeel symbool van de dood, erkend in alle culturen. Maar verder vertegenwoordigt de schedel het idee dat we onder onze huid en ons vlees allemaal hetzelfde zijn. Het herinnert ons eraan dat, ongeacht wie we zijn of wat we hebben bereikt, we uiteindelijk allemaal tot botten zullen worden gereduceerd.

Memento Mori-kunst beperkt zich echter niet alleen tot schedels. Andere symbolen, zoals zandlopers en skeletten, worden ook vaak gebruikt om ons aan onze eigen sterfelijkheid te herinneren.

Schedels en skeletten

'We zitten hier samen in' van Marischa Becker voor Non-Violence Project

Van de catacomben van het oude Rome tot de viering van de Dag van de Doden in Mexico: schedels en skeletten worden al lang gebruikt als symbolen van sterfelijkheid. Ze dienen als een visuele herinnering dat het leven vluchtig is en dat we de tijd die we hebben optimaal moeten benutten.

Vooral skeletten zijn een krachtig symbool van de dood. Ze vertegenwoordigen het idee dat wij allemaal, hoe verschillend we aan de oppervlakte ook lijken, uiteindelijk uiteindelijk hetzelfde zijn. Ze herinneren ons eraan dat de dood de grote gelijkmaker is.

Zandlopers en tijd

Een ander veel voorkomend memento mori-symbool is de zandloper. In de middeleeuwse en renaissancekunst werden zandlopers vaak afgebeeld naast schedels en andere herinneringen aan de dood, als herinnering aan het feit dat de tijd dringt.

De zandloper is een krachtig symbool omdat het het idee vertegenwoordigt dat tijd eindig is. Als het zand eenmaal op is, is er geen weg meer terug. Het herinnert ons eraan dat we de tijd die we hebben optimaal moeten benutten en deze niet moeten verspillen aan dingen die er niet toe doen.

Vanitas en de vluchtige aard van het leven

Vanitas was een genre van stillevenschilderij dat zijn oorsprong vond in het 17e-eeuwse Nederland. Deze schilderijen waren gevuld met symbolen van dood en verval, van schedels tot rottend fruit. De boodschap was duidelijk: het leven is vluchtig en alles wat ons dierbaar is, zal op een dag verdwenen zijn.

Vanitas-schilderijen bevatten vaak objecten die rijkdom en status vertegenwoordigden, zoals juwelen en dure kleding. Deze objecten waren bedoeld om de kijker eraan te herinneren dat zelfs de rijkste en machtigste mensen ter wereld niet immuun zijn voor dood en verval.

Over het geheel genomen dient memento mori-kunst als een krachtige herinnering aan onze eigen sterfelijkheid. Het herinnert ons eraan dat het leven kort is en dat we de tijd die we hebben zo goed mogelijk moeten benutten. Door de onvermijdelijkheid van de dood te omarmen, kunnen we vollediger leven en de schoonheid van het leven waarderen.

Memento Mori in literatuur en filosofie

Het zijn niet alleen kunstenaars die gefascineerd zijn door het concept van sterfelijkheid. Schrijvers en filosofen door de geschiedenis heen hebben geworsteld met het idee van de dood en wat deze voor ons leven betekent.

Shakespeare en de herinnering aan de dood

In veel van zijn toneelstukken worstelt Shakespeare met het idee van sterfelijkheid en de kwetsbaarheid van het menselijk leven. Van Hamlet's monoloog over de schedel van Yorick tot Julia's beroemde zin 'De dood ligt op haar als een vroegtijdige vorst', kende Shakespeare de kracht van memento mori.

Een van de beroemdste voorbeelden van Shakespeares preoccupatie met sterfelijkheid is het toneelstuk Macbeth. Het personage Macbeth wordt verteerd door het idee van zijn eigen sterfelijkheid en raakt geobsedeerd door de profetie van de heksen dat hij op een dag zal worden vermoord. Deze angst leidt er uiteindelijk toe dat hij een moord pleegt en uiteindelijk zijn eigen ondergang.

Shakespeares fascinatie voor de dood strekte zich ook uit tot zijn persoonlijke leven. In 1596 stierf zijn enige zoon Hamnet op 11-jarige leeftijd. Deze tragedie had ongetwijfeld een diepgaande impact op Shakespeare en heeft mogelijk zijn schrijven over het onderwerp sterfelijkheid beïnvloed.

Het existentialistische perspectief op sterfelijkheid

Voor existentialistische filosofen als Jean-Paul Sartre en Albert Camus is het bewustzijn van onze eigen sterfelijkheid wat het leven betekenis geeft. Het is de wetenschap dat we een eindige hoeveelheid tijd op deze aarde hebben die ons ertoe aanzet authentiek te leven en het beste uit elk moment te halen.

Sartre schreef beroemd: 'De mens is veroordeeld om vrij te zijn'. Dit betekent dat we allemaal verantwoordelijk zijn voor het creëren van onze eigen betekenis in het leven, zelfs als we geconfronteerd worden met de onvermijdelijkheid van de dood. Voor Camus is het de absurditeit van het leven die het de moeite waard maakt. Het feit dat we allemaal op een dag zullen sterven, geeft ons de vrijheid om ons eigen doel te creëren en ons leven te leiden zoals wij dat nodig achten.

Oosterse filosofieën en de aanvaarding van de dood

In veel oosterse filosofieën is de dood niet iets om bang voor te zijn, maar eerder om te accepteren als een natuurlijk onderdeel van de levenscyclus. In het boeddhisme leert het concept van vergankelijkheid bijvoorbeeld dat alles voortdurend verandert en dat niets eeuwig duurt.

Boeddhistische monniken mediteren vaak over de dood als een manier om in het reine te komen met de onvermijdelijkheid ervan. Door de dood als een natuurlijk onderdeel van het leven te accepteren, kunnen ze hun angst loslaten en in het huidige moment leven. Op dezelfde manier leert het concept van yin en yang in het taoïsme dat leven en dood twee kanten van dezelfde medaille zijn. Zonder de dood kan er geen leven zijn, en omgekeerd.

Over het geheel genomen is het concept van memento mori een krachtig en blijvend thema geweest in zowel de literatuur als de filosofie. Of we er nu voor kiezen om onze sterfelijkheid te omarmen of er bang voor te zijn, de onvermijdelijkheid van de dood is iets waar we allemaal op een bepaald moment in ons leven mee te maken krijgen.

De psychologische voordelen van het nadenken over sterfelijkheid

Al dit gepraat over de dood lijkt misschien macaber, maar er zijn echte psychologische voordelen verbonden aan het frontaal onder ogen zien van onze sterfelijkheid.

Als we aan onze eigen dood denken, kunnen er veel ongemakkelijke gevoelens naar boven komen. Angst, angst en verdriet zijn allemaal veel voorkomende reacties. Door echter de tijd te nemen om over onze sterfelijkheid na te denken, kunnen we daadwerkelijk een gevoel van vrede en acceptatie gaan ervaren.

Een van de grootste angsten die mensen hebben, is de angst voor het onbekende. Door na te denken over onze eigen sterfelijkheid kunnen we de dood gaan demystificeren en deze minder beangstigend maken. We kunnen het gaan zien als een natuurlijk onderdeel van het leven, in plaats van iets dat we moeten vrezen en vermijden.

De angst voor de dood overwinnen

Wanneer we onze angst voor de dood onder ogen zien, kunnen we ook beginnen met het overwinnen van andere angsten die ons mogelijk tegenhouden in het leven. Als we bijvoorbeeld bang zijn om te falen of afgewezen te worden, vermijden we misschien het nemen van risico's of het nastreven van onze dromen. Maar als we beseffen dat onze tijd op deze aarde beperkt is, kunnen we gaan inzien dat er geen tijd te verliezen is. We kunnen actie ondernemen om onze doelen te bereiken, zelfs als ze eng of onzeker zijn.

Bovendien kunnen we, door onze angst voor de dood onder ogen te zien, ook leren het leven beter te waarderen. We kunnen de schoonheid van de kleine momenten gaan zien en de tijd die we met dierbaren hebben koesteren.

Een authentieker leven leiden

Als we beseffen dat onze tijd op deze aarde beperkt is, kan dit ons motiveren om authentieker te leven en de dingen na te streven die er echt toe doen voor ons. We gaan misschien twijfelen aan de dingen die we hebben gedaan uit verplichting of maatschappelijke druk, en concentreren ons in plaats daarvan op wat ons vreugde en vervulling brengt.

Door authentiek te leven, kunnen we ook anderen inspireren hetzelfde te doen. We kunnen rolmodellen worden voor de mensen om ons heen en hen aanmoedigen hun eigen passies na te streven en hun leven op hun eigen voorwaarden te leiden.

Dankbaarheid en waardering cultiveren

Ten slotte kan de herinnering aan onze sterfelijkheid ons helpen dankbaarheid en waardering te cultiveren voor de dingen die we in het leven hebben. Als we beseffen dat alles tijdelijk is, kunnen we de momenten die we hebben en de mensen van wie we houden veel meer gaan waarderen.

Het kan zijn dat we minder als vanzelfsprekend gaan beschouwen en ons in plaats daarvan concentreren op de zegeningen in ons leven. Dit kan tot meer geluk en vervulling leiden, als we leren genieten van het huidige moment en vreugde vinden in de simpele dingen.

Dus daar heb je het, beste lezer: de kracht van memento mori. Door onze eigen sterfelijkheid te herinneren, kunnen we een zinvoller leven leiden en de schoonheid van de wereld om ons heen waarderen. Dus ga door en carpe diem - je weet nooit hoeveel tijd je nog hebt.

Als je Memento Mori-kunst wilt kopen, houd je dan vast. 

Klik hier en word doorgestuurd naar een van de grootste collecties bloemkunst voor uw appartement, inclusief onze bestseller Aandenken Mori van Nicebleed.

Tot de volgende keer, blijf braaf / 
Andy